دکتر محسن قاسمی - دبیر کل انجمن حسابداران خبره ایران و حسابدار رسمی
مدت ها است که به دوستان عزیز حسابدار و حسابرس عرض میکنم که اکیدا از به کار بردن تصویر چرتکه به عنوان نماد حسابداری پرهیز کنند. چرا که اکنون حسابداری و حسابرسی هم در ایران و هم در سطح بین المللی جزو پیشرفته ترین مشاغل خدماتی هستند. بنابراین، روا نیست که به دست خودمان از چنین نمادی که تداعی کننده کهنگی و کاربری محدود (صرفا جمع و تفریق) است، برای معرفی حرفه پیشرفته و هوشمند خودمان استفاده کنیم .
شخصا مدت ها است که ار نماد نمایشگر رایانه به عنوان نماد حسابداری و حسابرسی استفاده می کنم.زیرا امروزه بسیاری از جنبه های روزمره حسابداری و حسابرسی با استفاده از نرم افزارهای بعضا پیچیده رایانه ای انجام میشوند.
تا این که امروز در یکی از گروه های حسابداران در تلگرام جدولی از یک کانال مدیریتی فوروارد شد که زیر آن ادعا شده بود: کدام یک از شغل ها تا 20 سال آینده با ورود تکنولوژی حذف می شوند؟ و بلافاصله زیر آن ذکر شده بود: "حسابداران ، حسابرسان، فروشندگان خرد و کارشناسان مسکن بیشترین خطر را حس می کنند..."
این جدول و فرستنده آن که از دانش آموختگان محترم مدیریت است را که دیدم، ناخودآگاه خنده ام گرفت! به یاد شوخی های همیشگی دوران دانشجویی با دانشجویان مدیریت افتادم.البته بلافاصله کنجکاو شدم که ببینم منبع این ادعا چیست.کار سختی نبود زیر جدول نام مقاله ماخذ ذکر شده بود:
The Future of Employment:How susceptible are jobs to computerization
این مقاله گزارش یافته های یک پژوهش دانشگاهی است که در سال 2013 توسط دو استاد جوان دانشگاه آکسفورد انجام شده است، و در آن مجموعا 702 گروه شغلی بر مبنای میزان حساسیت شان نسبت به کامپیوتری شدن رتبه بندی شده اند. مطابق این محاسبات، گروه شغلی"حسابداران و حسابرسان" با کمیت محاسبه شده 94/0 از 1 در رتبه 589 از 702 اعلام شده است.
تا همین جای بررسی کافی بود که شوخی دانشجویی گرداننده آن کانال با حسابداران و حسابرسان محرز شود.چرا که اولا، این صرفا یک پژوهش دانشگاهی است و مبتنی بر فرضیاتی است که الزاما قطعی و جهان شمول نیستند. ثانیا، گروه شغلی "حسابداران و حسابرسان" در صدر فهرست مشاغل متاثر از کامپیوتری شدن قرار ندارد.بلکه 113 گروه شغلی دیگر(16درصد از کل) بالاتر از این گروه شغلی ذکر شده است. ولی این همه ماجرا نیست.
مسئله اصلی درک نادرست و عامیانه از مشاغل متنوع و عمدتا پیچیده و هوشمندی است که دانش آموختگان حسابداری در ایران و جهان بر عهده می گیرند.بر پایه یک تصور نادرست و عامیانه گمان می شود که دانش آموختگان سطوح مختلف تحصیلات حسابداری (از دیپلم تا دکتری حسابداری) همگی در سازمان های محل خدمت خود مشغول ثبت سندهای حسابداری و تحریر دفاتر روزنامه و کل با خودنویس هستند! درست مانند تصور نادرست و عامیانه ای که درباره دانش آموختگان مهندسی مکانیک وجود دارد و گمان می شود این افراد در نهایت تعمیرکار خودرو می شوند!
در حالی که اهالی فن می دانند که مشاغل مورد تصدی دانش آموختگان حسابداری در ایران و جهان طیف گسترده ای از مشاغل عمدتا پیچیده و هوشمند را در بر می گیرد. و از قضا مدت ها است که بسیاری از جنبه های روزمره و روتین دفتر داری سنتی، کامپیوتری شده اند و همین موجب شده است که حسابداران سرتاسر جهان فکر و انرژی خود را صرف ارائه خدمات با ارزش تری کنند.
اساسا به همین دلیل است که در همان کشورهای توسعه یافته تقاضا برای خدمات متنوع و ارزش آفرین دانش آموختگان حسابداری به صورت سال افزونی افزایش می یابد. چرا راه دور برویم؟ بیایید در همین فهرست 702 گروه شغل مورد بررسی آن دو استاد جوان دانشگاه آکسفورد نگاه کنیم و ببینیم وضعیت مشاغلی که عموما دانش آموختگان حسابداری بر عهده می گیرند چگونه است:
رتبه 74 – نمایندگان فروش خدمات مالی (احتمال کامپیوتری شدن: 6/1درصد )
رتبه 152 – مدیران مالی (احتمال کامپیوتری شدن:9/6 درصد)
رتبه 198 – بازرسان مالی (احتمال کامپیوتری شدن: 17 درصد )
رتبه 217 – تحلیلگران مالی (احتمال کامپیوتری شدن: 23 درصد )
رتبه 324 – مشاوران مالی شخصی (احتمال کامپیوتری شدن: 58 درصد)
در خاتمه به ذکر خاطره ای کوتاه و نکته ای پایانی بسنده میکنم. اواخر دهه 1370 که در یکی از موسسات حسابرسی بزرگ و معتبر مشغول به کار بودم، در اکثر شرکت هایی که برای انجام حسابرسی صورت های مالی می رفتیم با خیل عظیم دفتر نویسانی مواجه بودیم که به صورت تجربی کار روزمره تحریر دفاتر حسابداری را یاد گرفته بودند.حتی به خوبی یاد دارم که، در یکی از شرکت های دارو سازی کارگران از کار افتاده یا ناکارآمد را به اداره حسابداری منتقل می کردند و به هرکدامشان یک دفتر معین می دادند ! وضعیتی که برای حسابداران نسل کنونی غیر قابل تصور است. خب مشخص است که چنین مشاغلی با کامپیوتری شدن حذف می شود.
باید توجه داشت که اساسا مقوله "کامپیوتری شدن (computerization) " با توسعه و تکوین فناوری "هوش مصنوعی(artificial intelligence) "متفاوت است. کارهای روزمره و روتین را که از الگوریتم های ساده ای پیروی می کنند به راحتی می توان کامپیوتری کرد. ولی کارهایی که برای انجام آن ها نیازمند قضاوت و تصمیم گیری هوشمند انسانی است صرفا با بلوغ و تکامل فناوری هوش مصنوعی می توان از انسان گرفت. بنابراین تا زمانی که فناوری هوش مصنوعی به آن درجه از بلوغ و تکامل نرسیده است که بتواند جای قضاوت و تصمیم گیری انسانی را بگیرد، حسابداران و حسابرسان متخصصی که به مشاغل متنوع و هوشمند اشتغال دارند هرگز با تهدید شغلی مواجه نخواهند شد. اگر هم چنان روزی فرا رسد،نه فقط حسابداران و حسابرسان متخصص بلکه همه مشاغل هوشمند با چالش اساسی مواجه خواهند شد.
