آرامگاه بابا طاهر

آرامگاه باباطاهر عریان مربوط به دوره معاصر است و در همدان، میدان باباطاهر واقع شده و باباطاهر که حدوداً در اواخر قرن چهارم و اوایل قرن پنجم می زیسته، از شعرا و عرفای بزرگ روزگار خویش است.

بیشتر دوران زندگی باباطاهر در فقر گذشت. او یکی از مشهورترین دو بیتی سرایان ایرانی است که گذشت زمان نتوانسته دو بیتی های شور انگیزش را که با لهجه زبان لکی سروده شده است، از یادها بزداید.

از بابا طاهر علاوه بر دوبیتی ها، آثار ادبی دیگری نیز به جا مانده است که از آن جمله می توان به دو قطعه، چند غزل، مجموعه کلمات قصار عربی و کتابی به نام سرانجام اشاره نمود.

بابا طاهر در مجموعه کلمات قصار عربی، عقاید عرفانی خود را علم معرفت و ذکر و عبادت و وجد و محبت بیان کرده است که مشتمل بر ۴۲۰ ذکر عارفانه در پنجاه باب و همراه با خاتمه ای در موضوعات متفرقه است.

کتاب سرانجام وی مشتمل بر دو بخش است که بخش نخست آن رساله ای است که با کلمات قصار در عقاید عرفا و صوفیان و بخش دوم نیز رساله ای است به نام (الفتوحات الربانی فی اشارات الهمدانی) که گویا شارح آن جانی بیک همدانی است.

در محوطه داخلی این آرامگاه ۲۴ دو بیتی بر روی ۲۴ قطعه سنگ زیبا حک شده و در قسمت پایین اطراف محوطه داخلی مزار نصب شده است. از باباطاهر علاوه بر دو بیتی هایش آثار ادبی دیگری نیز بجا مانده است که می ‌توان به دو قطعه و چند غزل و کتابی با عنوان “سرانجام” اشاره کرد.

آرامگاه باباطاهر در شهر همدان در مرکز میدانی مستطیل شکل، زیبا، سرسبز، با گنبدی فیروزه ای منشوری شکل، بر قاعده ای هشت ضلعی بر بالای تپه ای کم ارتفاع قرار گرفته است. سقف آرامگاه کاشی کاری معرق می باشد. ارتفاع این آرامگاه که بر محدوده وسیعی از شهر احاطه دارد، ۲۵ متر از سطح خیابان می باشد.

در سال ۱۳۴۴ احداث بنای آن با تلفیقی از معماری قرون گذشته و عصر حاضر خاتمه یافت و در اطراف بنا فضای سبز و زیبایی ایجاد شده است.

ستون های هشت گانه برج، قطعه سنگ مزار، کف و پله های آرامگاه از سنگ گرانیت حجاری شده است و بنای اصلی نیز به ابعاد ۱۰ × ۱۰ متر با مجموعه ای از منشورها پوشیده شده و دارای مدخل های ورودی و منفذهای نور است.

نما و فرش بنای آرامگاه باباطاهر همدان از سنگ است و در داخل آن کتیبه هایی از کاشی وجود دارد.

در محوطه داخلی آرامگاه دو بیتی از سروده های باباطاهر بر ۲۴ قطعه سنگ مرمرین نوشته و نصب شده است. دو لوح برنجی نیز در محوطه داخلی نصب شده است که یکی از آن ها اسامی هیات موسس انجمن آثار ملی و دیگری نام برخی از شخصیت هایی که در کنار باباطاهر دفن شده اند.

مساحت کل زیربنای آرامگاه و باغ اطراف آن حدود ۸۹۵۰ متر مربع است. ترانه های شورانگیز باباطاهر با لهجه دل پذیر لری سروده شده و ترجمان روح و قلب حساس و پر سوز این عارف گرانمایه است و اهل ذوق و خال را با جذبه خاصی تخت تاثیر قرار می دهد.

این بنا در طول قرون مختلف شاهد تخریب و بازسازی های متعدد بوده است. در قرن ششم هجری یک برج هشت ضلعی آجری بر روی قبر بابا طاهر ساخته شد که بعدها بر اثر مرور زمان ویران شد. در زمان پهلوی اول از طرف شهرداری همدان بنای جدیدی به جای بنای قدیمی ساخته شد که مصالح آن بیشتر آجر بود. در جریان همین بازسازی، لوح کاشی مربوط به قرن هفتم هجری، که هم اکنون در موزه ایران باستان نگهداری می شود، به دست آمد.

بر روی این کاشی فیروزه ای رنگ، آیات قرآن مجید به خط کوفی برجسته نوشته شده است. احداث بنای جدید در سال ۱۳۴۴ خورشیدی با همت انجمن آثار ملی و شهرداری همدان و توسط مهندس محسن فروغی انجام شده است. آرامگاه جدید، شاهکاری ممتاز و بدیع از معماری عصر جدید است که طرح اصلی آن تلفیقی از معماری قرن های هفتم و هشتم هجری و عصر حاضر است.

این اثر در تاریخ ۲۱ اردیبهشت ۱۳۷۶ با شماره ثبت ۱۸۷۰ به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

تصاویر آرامگاه بابا طاهر