احادیث بخش دوم در رابطه با مدارا کردن بامردم

از جمله اینکه سلامت دین و دنیا در مدارا کردن با مردم است (سلامةُ الدّین و الدّنیا فی مداراة ِ الناس) و نیز اینکه هرکس با دشمنان و مخالفین خود مدارا کند از جنگ‌ها و خشونت‌ها در امان خواهد ماند (مَن داری أضدادهُ أمِنَ المحارب) [هر دو مورد در غرر الحکم]

چنانکه پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) نیز در جمله ای نغز خشونت و نرمی و مدارا را در مقابل هم قرار داده و یکی را مایه ی شومی و بدبختی و دیگری را مایه ی میمنت و برکت می داند:

" الخُرقُ شُۆمٌ و الرِّفقُ یُمنٌ " (نهج الفصاحة) که در روایات اسلامی جلب توجه می کند اینست که رفتار مدارا جویانه نمونه ای از یک رفتار و عمل خردمندانه و کامل است. گرچه خود ِ مدارا به فرمودهء حضرت علی (علیه السلام) میوه ی خرد است (ثمرةُ العقل مداراةَ الناس) [غررالحکم] و لیکن جدای از این خردمندی از لحاظ دینی و عقیدتی نیز کامل‌ترین رفتار در مواجهه ی با مردم و به خصوص در مواجهه با مردمی که رفتاری جاهلانه و غیر خردمندان با انسان دارند مدارا کردن است.

احادیث در رابطه  با مدارا کردن بامردم

حدیث (1) رسول اكرم صلى الله عليه و آله :

أَمَرَنى رَبّى بِمُداراةِ النّاسِ كَما أَمَرَنى بِأَداءِ الفَرائِضِ؛

پروردگارم، همان گونه كه مرا به انجام واجبات فرمان داده، به مدارا كردن با مردم نيز فرمان داده است.

كافى(ط-الاسلامیه) ج2، ص117، ح4

حدیث (2) رسول اكرم صلى الله عليه و آله :

أَعقَلُ النّاسِ أَشَدُّهُم مُداراةً لِلنّاسِ؛

عاقل ترين مردم كسى است كه بيشتر با مردم مدارا كند.

من لايحضره الفقيه ج4، ص395، ح5840

حدیث (3) رسول اكرم صلى الله عليه و آله :

مَن أُعطِىَ حَظَّهُ مِنَ الرِّفقٍ فَقَد أُعطِىَ حَظَّهُ مِن خَيرِ الدُّنيا و َالآخِرَةِ؛

هر كس را كه بهره اى از مدارا داده اند، بدون شك بهره اش را از خير دنيا و آخرت داده اند.

نهج الفصاحه ص738 ،  ح2838

حدیث (4) رسول اكرم صلى الله عليه و آله :

ما كانَ الرِّفقُ فى شَىءٍ إِلاّ زانَهُ؛

مدارا با چيزى همراه نشد مگر آن كه آن را زينت بخشيد.

تحف العقول ص 47

حدیث (5) رسول اكرم صلى الله عليه و آله :

إنَّ اللّه  يُحِبُّ الرِّفقَ وَ يُعينُ عَلَيهِ؛

خداوند مدارا را دوست دارد و انسان را بر انجام آن يارى مى كند.

كافى(ط-الاسلامیه) ج2، ص120، ح12

حدیث (6) امام على عليه السلام :

لَيسَ الحَكيمُ مَن لَم يُدارِ مَن لا يَجِدُ بُدّا مِن مُداراتِهِ؛

حكيم نيست آن كس كه مدارا نكند با كسى كه چاره اى جز مدارا كردن با او نيست.

تحف العقول ص218 - بحارالأنوار(ط-بیروت) ج75، ص57، ح121

حدیث (7) رسول اكرم صلى الله عليه و آله :

إِنَّ الانبياءَ إِنَّما فَضَّلَهُمُ اللّه  عَلى خَلقِهِ بِشِدَّةِ مُداراتِهِم لأَعداءِ دينِ اللّه  و َحُسنِ تَقيَّتِهِم لأَجلِ إِخوانِهِم فِى اللّه ؛

خداوند از اين رو پيامبران را بر ديگر مردمان برترى داد كه با دشمنان دين خدا بسيار با مدارا رفتار مى كردند و براى حفظ برادران همكيش خود نيكو تقيه مى كردند.

بحارالأنوار(ط-بیروت) ج72، ص401، ح42

حدیث (8) امام حسين عليه السلام :

مَن أَحجَمَ عَنِ الرَّاىِ وَعَيِيَت بِهِ الحِيَلُ كانَ الرِّفقَ مِفتاحُهُ؛

هر كس فكرش به جايى نرسد و راه تدبير بر او بسته شود، كليدش مداراست.

اعلام الدین فی صفات المومنین ص298 - بحارالأنوار(ط-بیروت) ج75، ص128، ح11

حدیث (9) امام صادق عليه السلام :

فى قَولِهِ تَعالى (وَقولوا لِلنَّاسِ حُسنا) ـ : أى لِلنّاسِ كُلِّهِم مُؤمِنِهِم وَ مُخالِفِهِم ، أَمَّا المُؤمِنونَ فَيَبسُطُ لَهُم وَجهَهُ ، وَ أَمَّا المُخالِفونَ فَيُكَلِّمُهُم بِالمُداراةِ لاِجتِذابِهِم إِلَى الايمانِ ، فَإِنَّهُ بِأَيسَرَ مِن ذلِكَ يَكُفُّ شُرورَهُم عَن نَفسِهِ ، و عَن إخوانِهِ المُؤمِنينَ؛

درباره آيه (و با مردم سخن نيكو گوييد) فرمود: مقصود همه مردمان اعم از مؤمن و كافر است. اما با مؤمنان بايد گشاده رو بود و اما با كافران بايد به نرمى و مدارا سخن گفت، تا به سوى ايمان كشيده شوند و كمترين ثمرش اين است كه خود و برادران مؤمنش را از گزند آنان مصون مى دارد.

مرآه العقول ج9 ، ص5 - بحارالأنوار(ط-بیروت) ج72، ص401، ح42
{شبیه این حدیث در مستدرك الوسائل و مستنبط المسایل ج 12، ص 261 ، ح14061}

حدیث (10) امام على عليه السلام :

 دَارِ النَّاسَ تَأْمَنْ غَوَائِلَهُمْ وَ تَسْلَمْ مِنْ مَكَايِدِهِم‏

با مردم مدارا كن، تا از گزندهايشان در امان باشى و از نيرنگهايشان سالم بمانى.

تصنیف غرر الحکم و درر الکلم ص445 ، ح10179

حدیث (11) رسول اكرم صلى الله عليه و آله :

اِنَّ فِى الرِّفقِ الزّيادَةَ وَ البَرَكَةَ وَ مَن يُحرَمِ الرِّفقُ يُحرَمِ الخَيرَ؛

در مدارا، فزونى و بركت است، و هر كس از مدارا محروم باشد، از خير، محروم شده است.

كافى(ط-الاسلامیه) ج 2، ص 119، ح 7

حدیث (12) رسول اكرم صلى الله عليه و آله :

لا يَأمُرُ بِالمَعروفِ و َلا يَنهى عَنِ المُنكَرِ إلاّ مَن كانَ فيهِ ثَلاثُ خِصالٍ : رَفيقٌ بِما يَأمُرُ بِهِ رَفيقٌ فيما يَنهى عَنهُ ، عَدلٌ فيما يَأمُرُ بِهِ عَدلٌ فيما يَنهى عَنهُ، عالِمٌ بِما يَأمُرُ بِهِ عالِمٌ بِما يَنهى عَنهُ؛

امر به معروف و نهى از منكر نكند مگر كسى كه سه خصلت در او باشد: در امر و نهى خود مدارا كند، در امر و نهى خود ميانه روى نمايد و به آنچه امر و نهى مى كند، دانا باشد.

نوادر (راوندی) ص21 - بحارالأنوار(ط-بیروت)ج97، ص87، ح64

حدیث (13) پيامبر صلى ‏الله‏ عليه‏ و ‏آله :

رَاْسُ الْعَقْلِ بَعْدَ الاْيمانِ بِاللّه‏ِ مُداراةُ النّاسِ فى غَيْرِ تَرْكِ حَقٍّ؛

كمال عقل پس از ايمان به خدا، مدارا كردن با مردم است به شرط آن كه حق، ترك نشود.

تحف العقول ص 42

حدیث (14) امام على عليه ‏السلام :

عَلَيكَ بِمُداراةِ النّاسِ وَ اِكْرامِ الْعُلَماءِ وَ الصَّفْحِ عَنْ زَلاّتِ الاِخْوانِ فَقَدْ اَدَّبَكَ سَيِّدُ الاَوَّلينَ وَ الآْخِرينَ بِقَولِهِ صلى ‏الله ‏عليه ‏و ‏آله : اُعْفُ عَمَّنْ ظَـلَمَكَ وَ صِلْ مَنْ قَطَعَكَ وَ اَعْطِ مَنْ حَرَمَكَ ؛

تو را سفارش مى‏ كنم به مداراى با مردم و احترام به علما و گذشت از لغزش برادران (دينى)؛ چرا كه سرور اولين و آخرين، تو را چنين ادب آموخته و فرموده است : «گذشت كن از كسى كه به تو ظلم كرده ، رابطه برقرار كن با كسى كه با تو قطع رابطه كرده و عطا كن به كسى كه از تو دريغ نموده است».

بحار الانوار(ط-بیروت) ج75 ، ص71 ، ح34

حدیث (15) امام صادق عليه‏ السلام :

كَمالُ الاَدَبِ وَ الْمُروءَةِ سَبْعُ خِصالٍ : اَلْعَقلُ وَ الْحِلْمُ ، وَالصَّبْرُ ، وَالرِّفْقُ ، وَالصَّمْتُ ، وَحُسْنُ الْخُلْقِ وَ الْمُداراةُ؛

كمال ادب و مروت در هفت چيز است: عقل، بردبارى، صبر، ملايمت، سكوت، خوش‏اخلاقى و مدارا.

 معدن الجواهر و رياضة الخواطر ص59

حدیث (16) پيامبر صلى ‏الله ‏عليه‏ و ‏آله :

اِنّا اُمِرْنا مَعاشِرَ الاَنْبياءِ بِمُداراةِ النّاسِ، كَما اُمِرْنا بِاِقامَةِ الفَرائِضِ؛

ما پيامبران، همان‏گونه كه به برپا داشتن واجبات مأمور شده ‏ايم، به مدارا كردن با مردم نيز مأمور شده ايم.

امالى (طوسى) ص 521 ، ح1150

حدیث (17) پيامبر صلى ‏الله ‏عليه ‏و ‏آله :

مَنْ حُرِمَ الرِّفْقَ فَقَدْ حُرِمَ الْخَيْرَ كُلَّهُ؛

هر كس از مدارا بى ‏بهره باشد، از همه خوبى‏ها بى ‏بهره مانده است.

تحف العقول ص49 - نهج الفصاحه ص775 ، ح 3057

حدیث (18) امام باقر عليه السلام :

لَو یَعلَمُ السّائِلُ ما فی المَسألَةِ ما سالَ أحَدٌ أحَداً وَ لَو یَعلَمُ المَسئولُ ما فی المَنع ما مَنَعَ أحَدٌا أحَداً؛

اگر سائل می دانست که در درخواست چه چیزی نهفته است هرگز کسی از دیگری چیزی درخواست نمی کرد و اگر کسی که از او چیزی درخواست شده می دانست که در ناامید کردن چه چیزی نهفته است هرگز کسی دیگری را ناامید برنمی گرداند.

تحف العقول ص300 - بحار الانوار(ط-بیروت) ج75، ص180

حدیث (19) امام محمد باقر علیه السلام:

اِنَّ لِکُلِّ شَیءٍ قُفلاً وَ قُفلُ الایمانِ الرِّفقُ؛

هر چیزی قفلی دارد و قفل ایمان مدارا کردن و نرمی است.

کافی (ط-الاسلامیه) ج2 ، ص118 ، ح1

حدیث (20) امام صادق علیه السلام:

إنَ اللهَ رَفیقٌ یُحِبُّ الرّفقَ و یُعینُ عَلَیهِ؛

با خداوند اهل مدارا است و مدارا را دوست دارد و (آدمی را) بر مدارا یاری می کند.

وسایل الشیعه ج15 ، ص271 ، ح20489

حدیث (21) امام سجاد علیه السلام:

كَفّ الْأذى مِن كَمالِ الْعَقلِ و فِيهِ راحَةٌ لِلبَدَنِ عاجِلاً و آجِلاً؛

خوددارى از آزار ديگران، نشانه كمال خرد و مايه آسايش دو گيتى است

تحف العقول ص 283

حدیث (22) امام حسین علیه السلام:

إنَّ حَوائِجَ الناسِ إلَیکم مِن نِعَمِ اللهِ عَلَیکم فَلا تَمَلّوا النِّعَمَ

نیاز مردم به شما از نعمتهای خدا بر شما است. از این نعمت ها خسته و بیزار نباشید

 نزهة الناظر و تنبيه الخاطر ص81 ، ح6 - بحارالانوار(ط-بیروت) ج71 ، ص318 ، ح 80

گرداوری:گروه مذهبی وب سایت امور

منابع:

aviny.com

tebyan.net